Revolucija online učenja

Pandemija je glavni uzročnik revolucije online učenja poslije koje više ništa neće biti isto u sektoru edukacije.

Svjedoci smo da se posljednjih nekoliko mjeseci online učenje koristi tom brzinom i tim obimom, koji bi u „normalnim“ uslovima, prije pojave svjetske pandemije uzrokovane COVID-19 virusom bio razmatran kao nemoguć. Online učenje je i prije pandemije bilo primjenjivano, ali je taj nivo primjene tokom pandemije na nivou koji je ranije bio nezamisliv. Pandemija je eksponencijalno ubrzala svakako prirodan proces afirmacije i povećanja udjela online obrazovanja u segmentu obrazovanja uopšte. 

U jednom momentu, samo u okviru svjetskog školskog sistema, približno 1,6 milijardi učenika u 193 zemlje svijeta nije pohađalo nastavu na klasičan, nego na online način. Covid-19 pandemija je promijenila obrazovanje zauvijek. Bez obzira što se postepeno obrazovanje „vraća“ i na tradicionalan oblik, pozitivna iskustva i prakse u online učenju tokom pandemije ostaju trajno da se primjenjuju.

Jedna od bitnih osobina online učenja jeste da je ono podrazumeva i  socijalno distanciranje, te se ono nametnulo kao jedini prihvatljivi oblik učenja tokom pandemije. Stoga su svi nivoi (od predškolskog do univerzitetskog), kao i oblici obrazovanja (formalno, neformalno i informalno) dobili svoju online formu.

Kuda dalje?

Ovih dana, online učenje je prihvaćeno kao „nova normalnost“.

U 2019. godini tržište online edukacije je iznosilo približno 19 milijardi dolara, dok po nekim procjenama iz sadašnjeg ugla to isto tržište će 2025. godine dostizati vrijednost od 350 milijardi dolara. COVID-19 pandemija je glavni generator i akcelerator  takvih predviđanja. Šta ove prognoze znače za budućnost učenja uopšte?

Većina smatra da tradicionalno i online učenje mogu da idu jedno sa drugim „ruku pod ruku“ u tzv. hibridnom modelu učenja. Mišljenje je da će integracija online učenja u obrazovanje biti ubrzana najnovijom pandemijom i da će online učenje postati integralni dio školskog (ali i svakog drugog) obrazovnog sistema. Mnoga istraživanja potvrđuju veću efikasnost online učenja u odnosu na tradiciolano obrazovanje. 

Na primjer, po tim istraživanjima, u prosjeku, učenici „zadržavaju“ 25-60% materijala kad uče online, poredeći sa 8-10% kada uče u tradicionalnoj učionici. To je najviše zbog toga što učenici mnogo brže uče na online način, 40-60% im treba manje vremena da nauče  nego na tradicionalan način. Glavni razlog za to je što online učenje omogućava učenje po „sopstvenom“ tempu i obliku. Današnje generacije ne vole klasično linearno učenje, nego „skokovito“ učenje, „preskakanje“, multimediju, ukratko biranje sadržaja koji njima odgovara,  odnosno načini učenja koji su plod njihovog izbora i sopstvenog tempa i volje. To im sve omogućava online edukacija. 

Svakako, efekti online učenja variraju po mnogim osnovama (npr. različite starosne, profesionalne i druge kategorije onih koji uče na online način). 

Elementi online učenja

Ključna pitanja u sistemu online učenja su:

1. Ko uči?
2. Koji su željeni ishodi (rezultati) online učenja?
3. Kakvo je online okruženje učenika?
4. Koji su načini isporuke sadržaja za učenje (tip platforme)?
5. Kakva je tehnička podrška učenicima/studentima (ali i nastavnicima)?

Analizom ključnih pitanja online učenja, tehnička podrška se pozicionira kao veoma bitna stavka u sistemu online učenja. I iz ugla polaznika/učenika, ovaj segment se pokazao kao veoma bitan faktor koji utiče na krajnju procjenu efekata online učenja kao uspješnih ili neuspješnih.

Uloga tehničke podrške

Tehnička podrška je esencijalno važna, kako za one koji uče, tako i za online nastavnike/tutore. Za online polaznike, ona omogućava da polaznici nemaju tehničkih problema prilikom online učenja i postizanja ciljeva online nastave. Za online tutore, tehnička podrška je neophodna da osigura da oni posjeduju resurse i vještine neophodne za integraciju tehnologije u online nastavni proces poučavanja.

Svaki online tutor tokom procesa poučavanja često (naročito na početku procesa online učenja) od svojih polaznika dobija upite koji su isključivo tehničke prirode. Njihova pitanja mogu biti uopštena („Ne mogu ili ne znam da se prijavim na online platformu?“) ili konkretna („Zašto u zadaći ne mogu da postavim PDF fajl?“?

Problemi tehničke prirode mogu kod online polaznika da izazovu neka od sljedećih negativnih stanja:

• Frustraciju
• Apatiju
• Osjećaj „izolovanosti“
• Nezadovoljstvo
• „Povlačenje“ (nedostatak angažmana)
• Negativnu percepciju online učenja 
• Ometanje procesa online učenja
• Negativne efekte na postizanje željenih ishoda online učenja itd.

Kada su prisutni tehnički problemi, polaznik postaje izolovan i frustriran i ne ostvaruje sve potencijale i mogućnosti online učenja.

Sistemskim redukovanjem tehničkih problema i barijera kroz mehanizme tehničke podrške od strane institucije/organizacije koja organizuje online vid nastave, online polaznici u punom kapacitetu mogu da dožive iskustvo online obrazovanja i da se fokusiraju isključivo na sam proces učenja.

Glossa Online – tehnička podrška

Glossa, centar za njemački jezik već nekoliko godina svojim polaznicima nudi online kurseve. I prije COVID-19 pandemije, prepoznate su ključne osobine i prednosti ovog vida edukacije:

• Fleksibilnost
• Dostupnost

Online učenje se primjenjuje u svom potpunom obliku, kombinacijom platforme za asinhrono (sistem za učenje na daljinu) i sinhrono učenje (virtuelna učionica). Iz ovakvog odnosa se ispoljavaju i potencijalne poteškoće i problemi, svojstveni procesu online učenja. Dobar dio tih poteškoća je iz okvira tehničkih problema za čije rješavanje je neophodno djelovanje tehničke podrške.

Potencijalni problemi

Suštinski, postoje dva glavna izvora problema gdje je neophodna intervencija tehničke podrške i to su:

• Medijum (sama tehnologija posredstvom koje se isporučuju i primaju sadržaji online učenja, dakle mrežna i hardversko-softverska infrastruktura)
• Informatička pismenost (polaznika, ali i online tutora)

Dakle, u pitanju su dva faktora – tehničke i ljudske prirode.

Po pitanju medijuma,  problemi mogu da se pojave kao posljedica činjenice da polaznici imaju internet pakete različitih brzina (mrežni aspekt), različite računare, telefone, druge „pametne uređaje i softverske konfiguarcije (hardversko-softverski aspekt). Na primjer, polaznik koji ima „sporiji“ internet ili računar loših performansi neće u potpunosti moći doživjeti pozitivno iskustvo u online učenju. Svakako, u određenoj mjeri se intervencijom tehničke podrške i ti problemi mogu barem ublažiti optimizacijama na strani polaznika online učenja. Internet i hardversko-softverska infrastruktura su „krvotok“ u sistemu online učenja, te kvalitetno funkcionisanje tih komponenti dovodi do potpunih pozitivnih iskustava u online učenju.

Drugi faktor tj. izvorište potencijalnog problema gdje je neophodna intervencija tehničke podrške je informatička pismenost. Problem informatičke pismenosti nije vezan samo za online učenje, nego za čitavu IT oblast. Različiti autori imaju različita mišljenja o ovom pojmu. Po jednima, treba insistirati na univerzalnoj informatičkoj pismenosti (istoj za sve), a po drugima ona mora da bude različita za različite kategorije (učenici, nastavnici, zaposleni…). Pojedini ističu da je različit nivo informatičke pismenosti glavni uzrok „informatičke podjele“.

Polaznici Glossa Online kurseva posjeduju različite nivoe informatičke pismenosti. Stepen zavisnosti polaznika od tehničke podrške je definisan i određen upravo nivoom njihove informatičke pismenosti. Kod polaznika sa nižim nivoom informatičke pismenosti veći je obim pomoći koje dobijaju od tehničke podrške.

Mehanizmi tehničke podrške

Glossa Online tehnička podrška usmjerena ka polaznicima je zasnovana na sljedećim mehanizmima:

• Feedback (ključni faktor u cjelokupnom sistemu online učenja, pa tako i tehničke podrške)
• Proaktivno djelovanje (na osnovu dosadašnjih iskustava prepoznate su tipske „slabe tačke“ koje tehnička podrška nastoji da ukloni već na samom startu online kursa)
• Monitoring (praćenje svih polaznika koje kod njih „stvara“ osjećaj da je pomoć uvijek prisutna)
• Transparentnost (svaki polaznik zna na koji način i kome treba da se obrati u slučaju potrebe za tehničkom podrškom) 
• Dostupnost (princip „24/7/365“)

Umjesto zaključka – poziv na cjeloživotno učenje!

Glossa – centar za njemački jezik već godinama unazad zasigurno ima pionirsku ulogu na našim prostorima kad je u pitanju promocija online učenja i tom ulogom direktno utiče na podizanje nivoa informatičke pismenosti kod svojih polaznika. Svaki polaznik pohađanjem online kursa razvija svoje informatičke vještine i kompetencije i što je takođe veoma važno, online učenje više ne doživljava kao neki specifikum već kao „poželjnu normalnost“ našeg doba. Nakon završenog kursa, svaki polaznik može u svoju biografiju (ili CV), u kategoriji informatičkih vještina dodati da posjeduje vještine pohađanja i praćenja (svih) online oblika obrazovanja. 

Na ovaj način, svaki polaznik je osposobljen da dalje pohađa online kurseve i iz nekih drugih oblasti (profesionalno-poslovnih, formalno-obrazovnih …)  i online obrazovanje doživljava kao integralni dio svog cjeloživotnog obrazovanja.

Autor: Slobodan Trebovac

Slobodan Trebovac, rođen u Banja Luci. Po zanimanju master profesor tehnike i informatike za elektronsko učenje. Radi u Glossi, centru za njemački jezik i kao nastavnik informatike u  JU OŠ „Sveti Sava“, Banja Luka. U Glossi je angažovan kao tehnička podrška na online kursevima od samog početka realizacije online kurseva u ovom centru za učenje njemačkog jezika. Oblast interesovanja su mu sistemi za učenje na daljinu, te primjena IKT-a u nastavnom procesu, ali i druge IT oblasti. Redovno se usavršava na tradicionalnim seminarima i online webinarima. Član je udruženja Moodle Mreža Srbije.